कोथिंबीर ची लागवड kothimbir lagvad
कोथिंबीरीची लागवड ही भारतात सर्वच राज्यात केली जाते कोथिंबीर ला वर्षभर मागणी असते कोथिंबीर हे रोजच्या जीवनात वापरणारी एक महत्वपूर्ण वस्तू आहे तर या लागवडीसाठी जमीन कशी लागते तर या पिकासाठी मध्यम ते कसदार आणि मध्यम खोलीची जमीन लागते तसेच जमिनीत सेंद्रिय पदार्थाचे प्रमाण भरपूर प्रमाणात असल्यास हलक्‍या किंवा भारी जमिनीत सुद्धा याची लागवड आपण करू शकतो
शासनामार्फत महिला सक्षमीकरणासाठी विविध उपक्रमांचे आयोजन केले जाते त्यात काही अंशी यश देखील मिळते अनेकवेळा समोर आलेल्या समस्या आणि आव्हाने सोडवण्यात 18 आणि गटातील महिला यशस्वी होत नाही पर्यायाने त्याचा आर्थिक वर्गाचा महिला सक्षमीकरणाच्या उद्दिष्ट पूर्ण होत नाहीत या अनुषंगाने महिला बचत गटातील कुकूटपालन व्यवसाय संदर्भाने तयार करण्यात आलेल्या त्याचे पैलू मी आपल्यासमोर मांडतो आहे नवीन व्यावसायिकांना यातून एक दिशा मिळेल अशी मला आशा आहे मुंबई विद्यापीठ मुंबई पुरस्कृत बचत गटांद्वारे महिला उद्योजकता विकास या संशोधनाचा भाग म्हणून रत्नाकर शिरगाव येथे बचत गटाच्या कुक्कुटपालन व्यवसायाचा अभ्यास करता या व्यवसायातील हा हवाने आणि समस्या बाबत काही संधी यांची मीमांसा करता आली
अल्पकाळात एल लाभ देणारा व्यवसाय म्हणून कुक्कुटपालन व्यवसाय महिलांसाठी आणि शेतकऱ्यांसाठी जोडधंदा म्हणून उपयुक्त आहे असे सांगितले जाते हे खरे असले तरी येणारी आव्हाने आणि अज्ञान यामुळे होणारा मनस्ताप आणि तोटा याच्या प्रसंग देखील तितकेच खरे आहे त्यामुळे हा व्यवसाय करताना त्याची पूर्ण माहिती प्रशिक्षण तो क्या निर्णय देखील महत्त्वाचे ठरतात प्रेरणा गटाने 200 देशी पक्षांच्या चायना कुक्कुटपालन व्यवसाय सुरू केले त्याचे आर्थिक गणित आणि परिस्थितीकीय समस्या याचा प्राधान्याने विचार आपण करुया या गटातील महिलांचे कुकुट पालनासाठी शेड आधीच असल्याने त्याचा खर्च याचा अर्थ गणितात थांबविला नाही शासनाच्या योजनेतून देखील खोटा खोटा यासाठी अनुदान असते हे लक्षात ठेवावे कुकडू यासंदर्भात बारकावे माहीत असल्याशिवाय हे करू नये पक्ष आनंद की लगेच ते विकायला तयार होत नाहीत महिने दिवस या पक्षांचे लहान बालकांची निगा ठेवणे आवश्यक आहे पहिल्याचा दिवसाच्या गोड पाने सुरुवात करून प्री स्टार्टर फिनिषेरस हा खाद्यप्रकार जोडीला अन्य धान्य व फराळाचे ताजे पाणी आणि कृत्रिम प्रकाश याची दक्षता घ्यावी लागते उंदीर घुशी सरपटणारे प्राणी भटके कुत्रे त्रासदायक घटकांचाही लक्ष ठेवावे लागते आजारी पक्षी असतो वेगळा करावा लागतो काही पक्षी राग येत असतात याचे भान ठेवावे लागते दुसऱ्या पक्षात ठार मारायला हे पक्ष कमी करत नाही यामुळे अनुभव ज्ञान प्रशिक्षण बाजारपेठेचा अभ्यास या कुक्कुटपालन व्यवसायाच्या महत्त्वाच्या ठरतात पक्षी सुरक्षा पहिल्या आठवड्यापासून प्रत्येक पक्षाकडे लक्ष ठेवावे सुरुवातीला सारे एक सारखे दिसत असले तरी ते एक सारखे नसतात दोन आठवड्यातच त्यांची वाढ दिसून येते उष्णता पाणी खाद्य खालील अस्तरीकरण भुसावळ माणसाने केलेले स्वच्छता याकडे लक्ष द्यावे अक्षयकुमार होणार नाही याची काळजी व लसीकरण महत्त्वाचे ठरते खाद्य बाजार पाठातील दर्जेदार खाद्य घेतल्यास उत्तम सोबत स्थानिक धान्याचा वापर करता येतो प्रसंगी शिल्लक भाजीपाला व घरातील अन्नपदार्थ वापरता येतात विक्री बारा आठवड्यानंतर सरासरी पक्षी वजन एक किलो पेक्षा अधिक व ते अडीच ते तीन महिन्यापासून हा विक्रीयोग्य पक्षाचा पाच महिन्यात दोन किलोपेक्षा अधिक वजनाचा पक्षी निरीक्षणात दिसून येतात 500 रुपये पर्यंत येताना गायची किंमत मिळू शकते मात्र वेळेत पक्षी विकले तर खाद्य वाहनांना खर्च कमी होतो व्यवसाय साहित्य आपल्या आजूबाजूला असलेल्या मागणी व लोकांच्या आवडी ही बाब देखील महत्त्वाचे ठरते कमी वा अधिक उत्पादन या बाबी देखील आर्थिक गणिते करणारे ठरू शकतात सगळ्या पक्ष सांभाळणे कठीण असते त्यामुळे पावसाळा संपताना व्यवसाय सुरू करावा सरासरी 90 दिवस असा विचार लक्षात घ्यावा 20 ते 25 पक्षांची बस नवा व्यवसाय सुरू केल्यास उत्तम अनुभवा आपली श्रमशक्ती लक्षात आल्यानंतर आधी पक्षाच्या विविध आर्थिक लावा आणि स्वतःचा व्यवसाय काय आपत्ती आली तर आणि व त्यानंतर 40 ते 50 टक्के पर्यंत नफा देणारा व्यवसाय करतो सभा शासकीय योजना घेतला जोतं शासकीय योजना मना रंग या अंतर्गत शेड साठी अनुदान कृषी आत्मा पंचायत समिती योजना शासन राबवित असते कर्ज उपलब्ध देखील शासनामार्फत आहे संधी केवळ पक्षी उत्पादन या योजनेचे पक्षी खाद्य निर्मिती पहिले उत्पादन पक्षी खाद्य उत्पादन पक्षी विक्री अंडी उत्पादन अशा व्यवसायदेखील सुरू करता येता परिसरात चिकन विक्री केंद्राचा निर्मिती करता येईल खाद्य पदार्थ निर्मिती चिकन चिकन माती चिकन पाव लालीपाप चिकन बचत गटांना करता येईल आपले पक्षी वेळेत विक्री होण्यासाठी चे परिसरातील विक्री केंद्रे व त्यांचे संपर्क असणे आवश्यक आहे स्वतः बाजारपेठेत जाऊन किरकोळ विक्री लाभदायक ठरत नाही कधीकधी अधिक लावायचे अपेक्षेपेक्षा किरकोळ ग्राहक महत्त्वाचा ठरतो सातारा दोन महिन्यानंतर येणाऱ्या ग्राहकाला पक्ष विकण्यास सुरूवात करावी पक्षांचे लसीकरण विभाग महत्त्वाची आहे वेळेत लसीकरण करणे आवश्यक ते पोस्टर दयावे पक्षाच्या अन्य उत्तम प्रतीचे द्यावे पक्ष वा ग्रहणाचा आरोग्याशी खेळू नये हे या बाजारपेठ व परिसर ज्ञान आपल्या परिसराचे ज्ञान विशेष कार्यक्रम लोक ऊर्जेबाबतच्या ज्ञान बाजारपेठेचे आर्थिक गणितं माहीत असणे आवश्यक आहे मागेल त्या योजना या तत्त्वाचा अवलंब करावा शंभर टक्के विमा संरक्षण द्यावे अल्प दराने कांदा उपलब्ध करावे रेशनिंग दुकान चा यासाठी वितरक म्हणून वापर करता येईल शासकीय खोट पक्षी खरेदी विक्री केंद्र उभारता येईल योजना साठी लागणारे कागदपत्रे कमी करावे ग्रामपंचायतीमध्ये मदत केंद्रांची निर्मिती करावी सर्व अनुभव घ्यावेत अरे परवा अनुभव दगाबाज उदयामुळे नागठाणे संपादन केल्याचे दिसते जोडीला भाजीपाला विक्री व्यवसाय करीत असल्याने त्या समाजाने वैशिष्ट्य झाल्याचे दिसते आपले बजेट व्यवसाय सुरु गाना जल किंवा जोडधंदा म्हणून आपण कुकूटपालन व्यवसाय कडेवर नाळ असणार तर हे संपूर्ण माहिती असणे आवश्यक आहे
पिकाला हवामान कोथिंबीरीची लागवड ही कोणतेही प्रकारच्या हवामानात करता येते ज्या भागात जास्त पाऊस पडतो कोथिम्बीर है पावसावर अवलंबून आस्ते कोथिम्बीरांची लागवड केल्या नंतर कोथीबिराच्या बारीक कोमवार जोराचा किंवा जास्त पाऊस पडलातर कोथिम्बीराचे कोम्ब खराब होतात तसेच कोथिम्बीर 25 ते 30 दिवासाचे झाले व जास्त प्रमाणात पाऊस झाला तरीही कोथिम्बीरचे पिक खराब होते कोथिम्बीराची ज्या जामिनिमधे लागवड केलिलि आसेल ज्या जामिनिमधे पावसाचे पानी सा चालेले तर कोथिम्बीरा चे पिक खराब होते तरीही आपन शेतकरी मित्रांनो कोणत्या जामिनिमधे लागवड करायची व कोणत्या जामिनिमधे लागवड करु नही तर पवासाड्याच्या मँजेच जून, जुलाई, स्पटेमबर या तीन महिन्याच्या कलावधिमधे खोलगत,पंथड, पांचीव आश्या जामिनिमधे कोथिम्बीराची लागवड करु नाही महाराष्ट्राच्या भागात जास्त पाऊस पडतो त्या भागात कोथिंबीरीची लागवड जास्त होते तर कोथिंबीरीच्‍या पिकासाठी कोणत्या प्रकारच्या जाती वापरल्या जातात ते आपण या लेखात पाहणार आहोत
1. वैशाली
2. व्ही एक
3. व्ही दोन
4.को एक
5.डी बारा
6.डी चवदा
याप्रकारचे जाती महाराष्ट्रात जास्त वापरतात या पिकाचा लागवडीचा हंगाम पहिला तर राज्यात पहिला तर कोथिंबीरची खरीप ,रब्बी ,उन्हाळी महाराष्ट्रात या तिन्ही प्रकारच्या हंगामत लागवड केली जाते उन्हाळ्यात लागवड करायची असल्यास येथील आणि मे महिन्यात याची लागवड करावी या पिकाची लागवड पद्धती कशी कशी आहे तर जमिनीची पूर्ण तयारी करताना शेत चांगले नांगरून घ्या त्यानंतर 3 बाय 2 मीटर आकाराचे सपाट वाफे आखून घ्यायची त्या वाफेत चांगले कुजलेले शेणखत टाकून मातीत मिक्स करून घ्यावे वाफे सपाट करुन बी सारखे पडेल या हिशोबाने फेकून बी हे खत मातीने झाकून थोडीशी पाणी द्यावे बाकीचे पिकांना देतो पण लागते तितका पाणी कोथिंबीर लागत नाही कोथिंबीर ला थोड्या प्रमाणात पाणी द्यावे
बीज प्रक्रिया
थायरम तीन ग्रॅम प्रति किलो बियाणे बीज प्रक्रिया करावी कोथींबीरीच्या लागण्यासाठी हेक्‍टरी 60 ते 70 प्रति किलो बी लागते पेरणीपूर्वी बियाण्याची चांगली उगवण होण्यासाठी बियाणे धने फोडून बिया वेगळ्या करावे यासाठी धने लाकडी फळीने फोडावे तसेच पेरणीपूर्वी धण्याची बी बारा तास पाण्यात भिजवून ठेवावे आणि नंतर ते लागवडीसाठी वापरावे यामुळे काय होते तर बियांची उगवण 8 ते 10 दिवसात होते तसेच उत्पादनात देखील वाढ होते व कारणी सुद्धा पीक लवकर येते
तर पुढचा मुद्दा आहे की
खत व्यवस्थापन
कोथींबीरीच्या चांगल्या वाढीसाठी बी पेरण्यापूर्वी चांगले कुजलेले शेणखत जमिनीत मिसळणे आवश्यक आहे तसेच पेरणीच्या वेळी 100 किलो नत्र ,50 किलो स्फुरद, 50 किलो पालाश देणे आवश्यक आहे त्यातील नत्र हे अर्धे द्यावे व पडदा राहिलेले नत्र वीस ते पंचवीस दिवसांनी द्यावे बी उगवून आल्यानंतर वीस ते पंचवीस दिवसांनी नत्र द्यावे जर कोथिंबिरीचा कळवा धरणार असेल तर कापणी केल्यानंतर हेक्टर 40 किलो देणे आवश्यक आहे
तर पुढचा मुद्दा म्हणजे
पाणी व्यवस्था
तर लागवणिपूर्वी शेत ओलावून घेणे हे आवश्यक आहे त्यामुळे उगवण क्षमता वाढते पाणी देण्यासाठी सारी पद्धतीचा वापर करावा लागवडीनंतर हलकेसे पाणी द्यावे यामुळे बी वाहून जात नाही
पुढचा मुद्दा म्हणजे
रोग व किडी
तर कोथिंबिरीवर रोग व किडी जास्त आढळून येत नाही काहीवेळा भुरी रोगाचा प्रादुर्भाव होतो पाण्यात विरघळणारे गंधक त्याची फवारणी करावी
कोथिंबिरीची काढणी
तर कोथिंबीर हे 40 ते 45 दिवसात पीक काढणीस येते याची काढणे ही फुले येण्याच्या सुरुवात झाल्यानंतर त्यापूर्वी करावी कोथिंबीर हे हिरवी आणि कोडी लोकल फिट असताना काढणी करावी उंच वाढलेली परंतु फुले येण्यापूर्वी कोथिंबीर उटुंब अथवा कापून त्याची काढणी करावी त्यानंतर कोथिंबीरची जोडी बांधून बाजारात विकायला न्यावी
शेतकरी मित्रांनो कोथिंबीराची लागवड करताना हेक्‍टरी 45 ते 50 किलो 45 ते 50 किलो बियाणे वापरावे बियाणे वापरात असताना बियाण्यांची बुरशी नाशक किंवा बीज प्रक्रिया करून घेणे गरजेचे असते कोथिंबीर ची लागवड करत असताना स्टीफन च्या साह्याने किंवा मधुरा च्या साह्याने लागवड करावी तसेच आपण कोथिंबिरीचे उत्पादन घ्यायचे असल्यास आपण पावसाळ्यात सुद्धा लागवड करू शकतो पण कोथिंबिरीचे पीक घेत असल्यास निसर्गावर अवलंबून आहे आहे कारण जास्त पाऊस झाल्यास आपल्याला उत्पन्न होते तर काही शेतकऱ्यांनी नेट-सेट चा पर्याय निवडला आहे नेट मध्ये कोथिंबिरीचे पीक चांगल्या प्रकारे होते कारण त्याला हवे तेवढे वातावरण मिळते व पावसामुळे खराब होत नाही म्हणून आपण जर नेट-सेट मध्ये पावसाळ्यात लागवड केली तर आपल्याला चांगल्या प्रकारे उत्पादन मिळू शकते व कोथिंबिरीचे पाने टवटवीत व झाडाची वाढ चांगल्या प्रकारे होते म्हणून आपल्याला नेट-सेट मध्ये कोथिंबीरीचे पीक फायदेशीर ठरतेब्क्सबन क्सबक्सज आणि सज्ज क्सजक्स क्सJअहडक धजज धजक धक्क्याने धजावत दगड फ़हज डग्ज फज्जा फह्ज चहा चहा दगड दगडी फग्र्युसन आजच्या गजानन फ़हज गजानन गंजज