उन्हाळी हंगामात ठिबक सिंचनावर धान लागवड
पूर्व विदर्भात धान पीक खरीप तसेच उन्हाळी हंगामात घेतले जात असून या भागात विकास हवामान व जमिनी योग्य आहेत हरीबाबा पेक्षा उन्हाळी हंगामात धानाचे उत्पादन अधिक मिळते उन्हाळी धरणावर कीड व रोग सुद्धा कमी येतात परंतु सध्याच्या काळात पाणी पातळी खोल गेल्यामुळे ओलिताची अडचण निर्माण होते धान्य त्यानंतर 10 ते घेऊ नये उन्हाळी धान पिकामुळे खेड्यांना त्याच्या भिडे पूर्ण करण्यास वाव मिळतो व त्यामुळे खरिपात किडींचे प्रमाण वाढते त्यामुळे पूर्व विदर्भात ठिबक सिंचनावर खरिपात सुद्धा धान लागवड करणे जास्त गरजेचे आहे
सध्या हवामानाचा तर बदल घडवून येत आहे आठवण येत आहे खरीप हंगामात पाऊस कधी फारच कमी तर कधी अति प्रमाणात पडत असतो तसेच उशिरा सुरू फोन लवकर निघून जातो चिखलाने योग्य पाऊस न पडल्यामुळे रोहिणी उशीर होतो व लवकर निघून गेल्यामुळे धान्याच्या महत्त्वाच्या अवस्थांमध्ये पाण्याचा ताण पडून परिणामी उत्पादनात घट येते ज्यांच्याकडे विहीर किंवा बोरवेल द्वारे सिंचनाची सुविधा या शेतकरी उन्हाळी हंगामात स्थान लागवड करतात परंतु त्यातील पाणी साठा सुद्धा कमी झालेला दिसून येतो अशा वेळी कमी पाण्यात धानाचे पीक घ्यावयाचे हाच एक प्रमुख एक मुख्य पर्याय दिसून येतो व अशा वेळी ठिबक सिंचन व तुषार सिंचनाद्वारे धान पिकाचे व्यवस्थापन करणे गरजेचे ठरते बाते
भारतातील तसेच महाराष्ट्रातील मुख्य धान्य धान्य पे काय महाराष्ट्रात प्रामुख्याने विदर्भामध्ये भाताची शेती करीत असेल तर उन्हाळी हंगामात केली जाते पारंपारिक पद्धतीने भाताची शेती करण्यासाठी एक हेक्‍टर क्षेत्रासाठी तेराशे ते सोळाशे मे पाण्याची गरज लागते मात्र शेतकरी यापेक्षाही जास्त म्हणजेच जवळजवळ दोन हजार मे में पाण्याचा वापर करतात भविष्यात नंभात उत्पादनासाठी पोलीस क्षेत्रापैकी जवळपास 85 टक्के पाणी भात उत्पादनासाठी वापरले जाणार असून त्यामुळे कमीत कमी पाण्याचा वापर करण्यासाठी नवीन तंत्रज्ञान विकसित करणे व शेतकऱ्यांनी ते आत्मसात करणे गरजेचे आहे भाताची शेती पारंपरिक पद्धतीने केल्यामुळे पाण्याचा वापर जास्त प्रमाणात होतो व त्या प्रमाणात धानाची उत्पादकता कमी असल्यामुळे नवीन तंत्रज्ञानाचा वापर करणे गरजेचे आहे पारंपरिक पद्धतीमध्ये धानाची उत्पादकता झिरो पॉईंट पंधरा किमी प्रति मीटर पाणी आहे तुलनेने खूपच कमी अगदी श्री पद्धतीचा वापर केला तरी 745 ते 800 मे पाण्याची गरज लागते भाताची उत्पादकता स्थिर होत असल्यामुळे सध्याच्या पद्धतीमध्ये बदल करणे गरजेचे आहे त्यासाठी ठिबक सिंचनावर धान लागवड हे नवीन तंत्रज्ञान विकसित होत आहे दान उत्पादनाची सध्याची स्थिती लक्षात घेता 1.5 टन प्रति हेक्‍टर आहे ते वाढवण्यासाठी नवीन तंत्रज्ञानाचा वापर करणे गरजेचे आहे
धान शेतीमध्ये अचूक तंत्रज्ञान वापरण्यासाठी जी सज्ञा वापरली जाते त्याला पुरेशी जाण फार्मिंग असे म्हणतात जेथे जमीन मशागतीपासून पिकाच्या कापणीपर्यंत सर्व गोष्टींमध्ये उत्सुकता असते त्याला प्रिसिजन फार्मिंग असे म्हणतात प्रिसिजन फार्मिंग मध्ये पिकानुसार तंत्रज्ञान व वापरायच्या पद्धतीमध्ये बदल करण्यात येतो पाच लागवडीमध्ये प्रिसिजन फार्मिंग पुढीलप्रमाणे करतात भात लागवडीसाठी एक अरुंद सरी-वरंबा पद्धतीचा अवलंब करणे दोन झाडातील अंतर वीस बाय 15 सेमी ठेवणे ठिबक सिंचनासाठी वेळापत्रकानुसार करावा ठिबक सिंचनाद्वारे खते देण्यात यावे तण नियंत्रणासाठी तणनाशकाचा वापर करावा ठिबक सिंचनावर धान लागवड पद्धत विविध प्रयोगांच्या आधारे ठिबक सिंचनावर धन लागवडीची पद्धत पुढीलप्रमाणे करावी धानाचे लागवड पेरणी पद्धतीने करावी पेरणी करण्याच्या आधी आडवी उभी नांगरट करून घ्यावी पावसाळ्यात लागवडीसाठी रुंद सरी वरंबा पद्धतीचा अवलंब करावा आधी पावसाच्या वेळी पाण्याचा चांगला निचरा होण्यास मदत होईल या रब्बी व उन्हाळी धान लागवडीसाठी सपाट वाफे पद्धतीचा वापर करावा व रुंद सरी-वरंबा पद्धतीमध्ये पेरणीसाठी रुंदी एक पॉईंट झिरो मीटर उंची 15 सेंटीमीटर आणि दोन सऱ्यांमध्ये अंतर 20 ते 30 सेंमी असावे धनाजी पेंने पावसाळ्यामध्ये रुंद सरी वरंब्यावर करावे व उन्हाळ्यामध्ये सपाट वाफे पद्धतीने करावे त्यांनी करताना दोन ओळींतील अंतर वीस सेमी व दोन झाडांमधील अंतर 15 सेमी असावे पेरणीनंतर भाताच्या तनिस व भविष्याच्या आच्छादन करावे ठिबक सिंचनाचा वापर करावा गाणं लागवडीमध्ये
ठिबक सिंचनाचे फायदे 50 टक्‍क्‍यांपर्यंत उत्पादनात वाढ पाण्याची बचत 66 टक्के पर्यंत होते पाण्याचे तसेच खात वापराच्या कार्यक्षमतेत वाढ होते रोग व किडीचा प्रादुर्भाव कमी होतो लवकर परिपक्वते उत्पादक फुटव्यांची संख्या जास्त प्रमाणात असते जमिनीचे सपाटीकरण करणे गरजेचे नसते मजुरांवरील खर्चामध्ये बचत होते आंतरपीक घेणे किंवा पिकांची फेरपालट करणे सोयीचे होते डाळवर्गीय पिकांची फेरपालट केल्यास अधिक फायदेशीर भाताचे लागवड पेरणी पद्धतीने केल्यामुळे बियांवरील खर्चामध्ये बचत होते जमिनीचे रचना व पाऊस चांगला राहतो जमिनीच्या वरच्या थरात हवा खेळती राहते माझ्याकडे पर्यावरणास घातक नायट्रस ऑक्साईड चे निर्मिती थांबविता येते पाणी साचून राहात नसल्यामुळे पर्यावरणास घातक मिथेन वायूची निर्मिती थांबते शाश्‍वत उत्पादन मिळण्यास मदत होतेजक्सजडज बंदूक डिजे ध्ये षड्यंत्र डबक्यात फिश धडपड धर चड धडपड दंगे दगड चक्क चक्क चंद धड धडपड ध्ये रहदारी फजफा धर्म धडपड धड धडपड धडपड धडा शे शेतकरी धडा दुध ढधड ढधड शेतकरी शेतकरी दुधड दुरुस्ती धर्म दूर सूद दगड धडा ढधड ढधड ढधड दुध धड दुद्धधषड्ज दुध ढधड ढधड ह्धड धोधो शेतकरी शेषधड दुधड धधड धधड जेजेजेज दुध धधड ढधड धधड ढधड धधड हफहफह गदग्ध ढधड दुधध्ध षड्ज चीज धक्का दजफजसजस शद्ब धडपड धधड षड्ज धडपड दजदण्डधफबीफ हेबदन धंधड ढधड दुध ढधड धडन्स खरीप हंगाम पूर्वतयारी शेतकरी बांधवांना व खरीप हंगाम सुरू झाला आहे त्यादृष्टीने तयारीला लागला असला तरी हंगामाच्या उत्पादकता वाढवण्यासाठी पेरणीचे पूर्वतयारी आणि पिकाचे नियोजन करणे महत्त्वाचे ठरणार पेरणीची वेळ साधायचे असेल तर पूर्वतयारी आवश्यक आहे पेरणे साथ के सबका नाडी लढाई जिंकली म्हणून समजा खरीप हंगामाची पूर्वतयारी किमान योजना प्रामुख्याने आपल्याकडे उपलब्ध असलेली जमीन हवामान आणि पाण्याची उपलब्धता या बाबींचा विचार करून कोणती पिके घ्यायची आहे ते करून त्याप्रमाणे सुधारित जातीच्या बियाण्यांची खरेदी जवानो संवर्धन हे रासायनिक खतांचे व्यवस्थापन एका वरील अंबाबाई खेळ रोगाच्या नियंत्रणासाठी कीटकनाशके आणि बुरशीनाशके याची व्यवस्था करणे गरजेचे आहे सर्वसाधारणपणे खरीप हंगामाचा कालावधी जून ते सप्टेंबर पर्यंत असतो त्यामुळे या कालावधीत एकांच्या पेरणीपासून ते काढणी मळणी पर्यंतचे कामे केले जातात त्यासाठी शेतकऱ्यांनी खरीप हंगाम सुरू होण्यापूर्वी हंगामासाठी लागणाऱ्या नांगर कुळव आभार कोळवे व इतर अवजारांचे पालन केले पाहिजे म्हणजे पेरणीच्या वेळेस अडचणी येत नाही तसेच वेळही वाचतो त्यासाठी प्रत्येक वेळी मशागतीसाठी लागणाऱ्या अवजारांचा वापर झाल्यानंतर ती व्यवस्था ठेवणे गरजेचे आहे खरीप पिकांच्या लागवडीचे पूर्वतयारी म्हणून मशागतीच्या कामामध्ये नांगरट ढेकळे फोडणे कळविण्यात रज्यघटना जमिनीचे सपाटीकरण करणे आणि सरी वाफे तयार करणे इत्यादी कामे करणे जरुरीचे आहे लागवडीसाठी जमीन तयार करायच आणि स्वच्छतेच्या दृष्टिकोनातून बांधावर असलेल्या मशागतीची पिकाच्या वाढीला अडथळा करणारे जोडपे थोडा वेळ तसेच बांधावरील गवत काडीकचरा जाळून टाकावा त्यामुळे सुषमा अवस्थेतील करण्याचा आणि लोकांच्या जिवाणूंचा नाश होतो खरीप हंगामात लागवड करणे साठी पिकांची निवड करताना ते पिकासाठी लागणाऱ्या जमिनीचा प्रकार व पाण्याची उपलब्धता या गोष्टीचा विचार करून पिकांची निवड करावी जमीन व पाण्याच्या उपलब्धतेनुसार कोणते पीक घ्यायचे ठरविल्यानंतर पिकांच्या वाणांची निवड करताना योग्य उत्पादन देणारे खेळ व रोगास कमी बळी पडणारे कमी कालावधीत येणारी अवर्षण प्रतिकारक्षम शिफारस केलेले बियाणे नेवाले कृषी विद्यापीठ बियाणे महामंडळाने प्रचलित केलेले बियाणे वापरले बियाणे पेरणीपूर्वी घेऊन ठेवावेत या बियाण्यांची उगवण क्षमता तपासली पाहिजे त्यामुळे बारिश प्रमाणे त्याने आपल्या एकटे रोपांची संख्या योग्य प्रमाणात होत आहे ते स्वतःच्या घरचे बियाणे वापरायचे असल्यास त्याची उगवण क्षमता तपासून पाहावे पेरणीपूर्वी बीजप्रक्रिया करणे अत्यंत महत्त्वाचे असते बीजप्रक्रिया अतिशय साधी सोपी आणि कमी करण्याची पद्धत आहे रासायनिक खतांच्या तुलनेत अत्यल्प किमतीत बाजारात उपलब्ध असून शेतकऱ्यांना परवडण्यासारखे आहेत ही कमी किमतीचे आणि जास्त फायदा करून देणारे जैविक खते आहेत या खतामुळे पिकाची वाढ जोमाने होते आणि उत्पादनात वाढ दिसून येते परंतु पूर्वीसारख्या खतांची तसेच करून ठेवणे आवश्यक असते सर्व एकदल व तृणधान्ये पिकांना प्रक्रिया करावी उद्यानात ज्वारी बाजरी मका सूर्यफूल कापूस मिरची वांगी इत्यादी शेंगवर्गीय द्विदल पिकांना लाजवेल या जिवाणू खताची प्रक्रिया करावी रायझोबियम जिवाणू खत सर्व शेंगवर्गीय पिकांना उपयोगी पडत नाही त्यामध्ये वेगवेगळे चालला आहे वेगवेगळ्या गटातील पिकांना विशिष्ट प्रकारचे रायझोबियम जिवाणू खत वापरावे लागते तसेच सर्व पिकांना स्फुरद विरघळणारे जिवाणू खते वापरल्याने जमिनीत स्थिर झालेल्या स्फुरद पेरतेवेळी ला जाऊन पिकांना उपलब्ध करून दिला जातो सर्वसाधारण बया दार उघड बया न 250 ग्रॅम जिवाणू खताचे प्रक्रिया करावी बुरशीनाशकाची प्रक्रिया करावी करावी याचा प्रथम प्रक्रिया करून घ्यावे नंतर जिवाणू संवर्धनाची प्रक्रिया करावी शेतकऱ्यांनी एकात्मिक खादगाव समाज समाज करून घ्यावा शेतीची मशागत केल्यानंतर बियाण्याची निवड करून त्याची योग्य अंतरावर आणि वेळेवर पेरणी करणे सुद्धा तेवढेच महत्त्वाचे आहे त्यांचा प्रादुर्भाव वाढल्याने आंतरमशागतीच्या अडचणी निर्माण होतात पेरणी करताना बीजाचा बॉलवर जाणार आहे किंवा खूप जाड पडणार नाही याची काळजी घ्यावी शेतकऱ्यांनी आपल्याकडे उपलब्ध नसलेली जमीन जमिनीचा प्रकार पाण्याची उपलब्धता याचा विचार करून पिकांची निवड करावी हंगाम सुरू होण्यापूर्वी माती परीक्षण करून घ्यावे खरीप हंगाम सुरू होण्यापूर्वी मशागतीसाठी लागणाऱ्या अवजारांची दुरुस्ती करावी जमिनीच्या नाग्रळ कळवण्यास अत्यंत आनंद गडे योजनेच्या काळात जमिनीत पाण्याचे तयार करणे इत्यादी कामे करावीत पेरणीपूर्वी पिकांच्या योग्य वाणाची निवड आणि बीजप्रक्रिया करावी फिरणे योग्य वेळी योग्य अंतरावर आणि शिफारस केल्यानुसार बियाणे पुरवावे पिकांना शिफारशीप्रमाणे आणि माती परीक्षण अहवालानुसार खत व्यवस्थापन करून घ्यावे आपण वर्षानुवर्षे त्या जमिनी एकाच वेळी घेतात त्यामुळे जमिनीतील अन्नद्रव्यांचा साठा दिवसेंदिवस कमी होऊन पिकाच्या उत्पादनात घट येत असते चांगले उत्पादन घ्यावयाचे असेल तर जमिनीतील अन्नद्रव्यांचे प्रमाण योग्य ठेवणे आवश्यक आहे माती परीक्षणानुसार जमिनीत अन्नद्रव्यांचे प्रमाण समजून घेता येईल अशा जमान्याचा सुरक्षा सामोपचार भैरवनाथाच्या नावाने त्याची माहिती मागील महिन्यात माती नमुना तपासून घेतला असेल माझ्यापेक्षा नावाला जेनेट वाचन एकात्मिक खत व्यवस्थापन करणे आवश्यक आहे खतांची टंचाई लक्षात घेता पेरणीपूर्व बाजार होतं आवश्यक ती कधी काय करावे